Dikkat Eksikliği Hiperakivite Bozukluğu

Dikkat eksikliği hiperakivite bozukluğu (DEHB) tüm dünyada okul öncesi  çocukları, okul çağı çocuklarını, ergenleri ve yetişkinleri etkileyen, azalmış sürdürülebilir dikkat, artmış dürtüsellik ya da hareketlilik ile karakterize nöropsikiyatrik bir bozukluktur.
DEHB okul çağı çocuklarının %5-8’ini etkiler. Çocukluk döneminde DEHB tanısı alanların %60-85’i ergenlikte bozukluğun ölçütünü karşılamaya ve %60 kadarı erişkinliğe geçerken belirtileri sergilemeye devam eder..  DEHB tanılı çocuk, ergen ve erişkinler çoğu kez sosyal ve kişilerarası ilişkilerdeki bozulmanın yanı sıra akademik işlevsellikte de belirgin bozulmaya sahiptirler. DEHB sıklıkla öğrenme bozuklukları ,kaygı bozuklukları, duygudurum bozuklukları ve yıkıcı davranış bozukluklarını içeren eş tanılarla ilişkilidir.
Veriler DEHB etiyolojisinin büyük ölçüde genetik kökenli olup kalıtım yoluyla geçişin yaklaşık olarak %75 olduğunu göstermektedir.DEHB’li çocukların kardeşlerinde ve ebeveynlerinde DEHB sıklığı genel topluma göre 2-8 kat daha fazladır.
Bazı olgularda prenatal toksik maruziyet , erken doğum ve fetal sinir sisteminde prenatal mekanik hasar , DEHB etiyolojisine katkı sağlayan etkenler arasında yer alabilir.Gıda katkı maddeleri , renklendiriciler, koruyucular ve şeker hiperaktivite davranışlarına katkıda bulunan olası nedenler olarak ileri sürülmelerine karşın ; çalışmalar bu teorileri doğrulamamıştır.
DEHB’nin başlangıcı bebeklik döneminde olabilir, ancak en azından erken çocukluk dönemine kadar tanınması nadirdir.yaygın olarak DEHB’li bebekler ,beşikte daha hareketlidir, az uyurlar ve oldukça ağlarlar.
Okulda DEHB’li çocuklar testlere hızlıca atılırlar; ancak yalnızca ilk iki soruya cevap verebilirler. Okulda söz verilmesini bekleyemeyebilirler ve herkesten önce cevap verirler. Evde ise isteklerini bir dakika bile erteleyemezler. DEHB’li çocuklar genellikle kazalara yatkındırlar.
TANI
Dikkatsizliğin ,dürtüselliğin ve hiperaktivitenin başlıca ulguları, özellikle sürekli dikkat gerektiren durumlarda çocuğun doğrudan gözlemi ile birlikte ,erken gelişimsel özelliklerinin detaylı öyküsü temel alınarak ortaya çıkabilir.Dehb’li çocuklar okulda yönergeleri takip etmekte sıklıkla güçlük çekerler  ve öğretmenlerinin bireysel ilgisine daha fazla ihtiyaç duyarlar. DEHB’li çocuklar evde çoğu kez ebeveynlerinin yönergelerine uymakta zorluk çekerler ve nispeten basit görevleri tamamlamak için birçok kez görevin istenmesine gereksinim duyabilirler .DEHB’li çocuklar tipik olarak dürtüsel hareket ederler, duygusal açıdan değişkenlik gösterirler, çabuk parlar, odaklanmaları azdır ve kolay kızdırılabilirler.
TEDAVİ
Farmakolojik tedavi (ilaç tedavisi) ,DEHB tedavisinin birinci basamağı olarak kabul edilir. Tedavide en yaygın kullanılan ilaçlar metilfenidat ve amfetamin preparatlarıdır.Bu ilaçlar merkezi sinir sistemini dopamin agonistleridir. Hem kısa hem uzun etkili metilfenidat preparatlarının sık yan etkileri arasında baş ağrısı, karın ağrısı , bulantı ve  uykusuzluk bulunmaktadır. Metilfenidat ürünlerinin DEHB’li çocuklarda matematik hesaplama testleri , sürekli performans testi, eşleştirilmiş ilişki  gibi uzun süreli dikkat testlerinin skorlarını iyileştiriği gösterilmiştir.
GİDİŞ VE SONLANIŞ
DEHB’ni seyri değişkendir.Belirtilerin olguların %60-85’inde ergenlik döneminde ve yaklaşık %60’ında erişkinlik döneminde devam ettiği gösterilmiştir.Bazı olgularda hareketlilik kaybolabilir, fakat azalmış dikkat süresi ve dürtü kontrol sorunları devam eder.  

Dr Ekrem Çulfa ve Psikolog Barış Yılmaz